Wzorem
dla powstałej rekonstrukcji jest kamizelka z kolekcji Metropolitan
Museum (nr kat. C.I.39.13.150
) datowana na 1795 – 1800, dedykowana do stroju codziennego z
frakiem.
Reprezentuje
ona popularny w II połowie XVIII wieku trend naturalistyczny,
związany z popularnością dzieł Jeana – Jacquesa Rousseau i
innych naturalistów, a także rosnącym zainteresowaniem społecznym
naukami przyrodniczymi i nowymi odkryciami w dziedzinie botaniki i
entomologii. Zaowocowało to powstaniem nowej mody związanej ze
stylem życia i ubierania się. W dobrym tonie był odpoczynek na
łące, tworzenie zielników, zbieranie publikacji i plansz z
pięknymi ilustracjami egzotycznej roślinności i owadów, a nawet
zakładanie własnych szklarni. Do najbardziej ekstrawaganckich
przykładów należy stworzenie przez królową Marię Antoninę
sztucznej wsi Hameau na terenie ogrodów Wersalu. Inspiracje
przyrodnicze pojawiały się we wzornictwie porcelany i tkanin. Modne
były kamizelki haftowane w owady, oraz olbrzymie guziki frakowe z
zasuszonymi okazami owadów umieszczonymi pod szkiełkiem.
Według
mojej opinii, kamizelka z kolekcji Metropolitan Museum powstała
znacznie wcześniej, niż przypisywane jej oficjalnie datowanie, tj.
w latach osiemdziesiątych, lub pierwszej połowie lat
dziewięćdziesiątych osiemnastego wieku, ale została później
przerobiona i dostosowana do mody z okresu dyrektoriatu i wczesnego
empiru. Świadczą o tym cięcia biegnące również przez hafty.
Kamizelka została skrócona i dostosowana do klasycystycznej
sylwetki z ekstremalnie wysokim stanem. Widać to w dolnej części
ubioru, gdzie przebiega szew sztukowania, który uszkadza część
haftu. Brakuje dolnej bordiury haftowanej, bądź dekoracji w
obszarze pod kieszonkami. Oba te elementy, lub przynajmniej jeden z
nich, musiał być obecny w pierwotnej wersji kamizelki według
konwencji rządzącej modą męską w XVIII wieku. Przeróbki
krawieckie widać również w partii dekoltu i kołnierza.
Prawdopodobnie oryginalnie kamizelka nie miała stójki, lub była
ona znacznie niższa. Po 1795 roku popularne były bardzo wysokie
kołnierze kamizelek, sięgające do linii żuchwy lub nawet wyżej,
a omawiany obiekt został dostosowany do tej mody. Sposób
rozmieszczenia haftu na stójce, sugeruje, że do jej wykonania użyto
odciętych fragmentów kamizelki z jej dolnej krawędzi.
Rozmieszczenie
haftu na ubiorze w taki sposób, że częsć motywów jest ucięta
nie było możliwe w XVIII wieku, ponieważ cała dekoracja
wykonywana była jeszcze przed uszyciem stroju. Kompozycja motywów
była ściśle dopasowana do formy wykroju. Zatem wszelkie ucięcia
motywów, wskazują na miejsca przeróbek.
Opisane
zmiany pierwotnej formy obiektu, spowodowały konieczność podjęcia
wielu decyzji podczas realizacji rekonstrukcji, aby sprostać zadaniu
wykonania kamizelki zgodnej z modą lat osiemdziesiątych XVIII
wieku. Wykonany przeze mnie ubiór jest zatem znacznie dłuższy, a
stójka jest węższa. Z powodu braku dużego fragmentu haftu w
oryginalnej kamizelce, zdecydowałam się na dodanie brakujących
motywów na podstawie innych źródeł z epoki. Wybrałam do tego
celu inną kamizelkę z owadami ze zbiorów muzeum Cooper Hevitt (nr
kat.18445257),
powstałą w podobnym czasie, co obiekt z Metropolitan Muzeum;
haftowaną tapiserię będącą fragmentem dekoracji łoża z muzeum
Cooper Hevitt (nr kat. 18392617
), oraz publikację Cabinet
of Natural Curiosities Albertusa
Seby1.
1Albertus
Seba Cabinet of Natural Curiosities Amsterdam
1734
Kamizelka
frakowa z haftowanymi motywami owadów ok. 1790
Cooper Hevitt (nr
kat.18445257)
Korzystając
z przedstawień owadów w wymienionych źródłach, uzupełniłam
brakujący fragment dekoracji bordiury biegnącej wzdłuż otwarcia z
przodu i wzdłuż dolnej krawędzi, oraz na kołnierzu. Dokonałam
również zmian w wykończeniu dekoracji. Szlak brzeżny w kamizelce
z Metropolitan Museum tworzą czarne kółeczka, jednak jakość
zdjęć dostępna w galerii online muzeum jest zbyt niska, żeby
określić jaką techniką zostały wykonane. Czy są ne haftowane
nicią, czy też są połączeniem cekin i haftu albo tekturowych
kółeczek obleczonych jedwabiem. Zrezygnowałam zatem z tego
elementu i zastąpiłam go najbardziej klasyczną obrzeżyną
stosowaną w większości haftowanych kamizelek i habit, tj. prostą
linią w dwóch tonach kolor pasującego do palety barw występujących
w głównej dekoracji. Podobnie postąpiłam w przypadku guziczków
dopasowując je stylistycznie do nowej obrzeżyny.
Do
wykonania rekonstrukcji kamizelki użyłam tkaniny jedwabnej o
splocie kostkowym, płótna naturalnego, niebielonego, oraz
zabytkowych, jedwabnych nici, ręcznie robionych i farbowanych
naturalnymi barwnikami. Dekoracja hafciarska jest wykonana ręcznie.
Kamizelka jest szyta ręcznie.
portugalska
tapiseria haftowana w motywy owadów, zwierząt i roślin.
Prawdopodobnie fragment kompletu stanowiącego dokraję łoża, lub
ścian. I połowa XVIII wieku.
Cooper Hevitt (nr
kat. 18392617)
Co
ciekawe oba obiekty, mimo że powstały w rożnym czasie (początek i
koniec XVIII wieku) i w oddalonych od siebie ośrodkach (Portugalnia
i Francja), mają wiele bardzo podobnych motywów, co może świadczyć
o korzystaniu przez hafciarzy z tych samych, szeroko wówczas
dostępnych publikacji entomologicznych jako wzorników.