Rekonstrukcja kamizelki haftowanej dla Muzeum Łazienki Królewskie

wykonana przeze mnie rekonstrukcja

Wzorem dla powstałej rekonstrukcji jest kamizelka z kolekcji Metropolitan Museum (nr kat. C.I.39.13.150 ) datowana na 1795 – 1800, dedykowana do stroju codziennego z frakiem.

Reprezentuje ona popularny w II połowie XVIII wieku trend naturalistyczny, związany z popularnością dzieł Jeana – Jacquesa Rousseau i innych naturalistów, a także rosnącym zainteresowaniem społecznym naukami przyrodniczymi i nowymi odkryciami w dziedzinie botaniki i entomologii. Zaowocowało to powstaniem nowej mody związanej ze stylem życia i ubierania się. W dobrym tonie był odpoczynek na łące, tworzenie zielników, zbieranie publikacji i plansz z pięknymi ilustracjami egzotycznej roślinności i owadów, a nawet zakładanie własnych szklarni. Do najbardziej ekstrawaganckich przykładów należy stworzenie przez królową Marię Antoninę sztucznej wsi Hameau na terenie ogrodów Wersalu. Inspiracje przyrodnicze pojawiały się we wzornictwie porcelany i tkanin. Modne były kamizelki haftowane w owady, oraz olbrzymie guziki frakowe z zasuszonymi okazami owadów umieszczonymi pod szkiełkiem.

Według mojej opinii, kamizelka z kolekcji Metropolitan Museum powstała znacznie wcześniej, niż przypisywane jej oficjalnie datowanie, tj. w latach osiemdziesiątych, lub pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych osiemnastego wieku, ale została później przerobiona i dostosowana do mody z okresu dyrektoriatu i wczesnego empiru. Świadczą o tym cięcia biegnące również przez hafty. Kamizelka została skrócona i dostosowana do klasycystycznej sylwetki z ekstremalnie wysokim stanem. Widać to w dolnej części ubioru, gdzie przebiega szew sztukowania, który uszkadza część haftu. Brakuje dolnej bordiury haftowanej, bądź dekoracji w obszarze pod kieszonkami. Oba te elementy, lub przynajmniej jeden z nich, musiał być obecny w pierwotnej wersji kamizelki według konwencji rządzącej modą męską w XVIII wieku. Przeróbki krawieckie widać również w partii dekoltu i kołnierza. Prawdopodobnie oryginalnie kamizelka nie miała stójki, lub była ona znacznie niższa. Po 1795 roku popularne były bardzo wysokie kołnierze kamizelek, sięgające do linii żuchwy lub nawet wyżej, a omawiany obiekt został dostosowany do tej mody. Sposób rozmieszczenia haftu na stójce, sugeruje, że do jej wykonania użyto odciętych fragmentów kamizelki z jej dolnej krawędzi.  

Rozmieszczenie haftu na ubiorze w taki sposób, że częsć motywów jest ucięta nie było możliwe w XVIII wieku, ponieważ cała dekoracja wykonywana była jeszcze przed uszyciem stroju. Kompozycja motywów była ściśle dopasowana do formy wykroju. Zatem wszelkie ucięcia motywów, wskazują na miejsca przeróbek.

Opisane zmiany pierwotnej formy obiektu, spowodowały konieczność podjęcia wielu decyzji podczas realizacji rekonstrukcji, aby sprostać zadaniu wykonania kamizelki zgodnej z modą lat osiemdziesiątych XVIII wieku. Wykonany przeze mnie ubiór jest zatem znacznie dłuższy, a stójka jest węższa. Z powodu braku dużego fragmentu haftu w oryginalnej kamizelce, zdecydowałam się na dodanie brakujących motywów na podstawie innych źródeł z epoki. Wybrałam do tego celu inną kamizelkę z owadami ze zbiorów muzeum Cooper Hevitt (nr kat.18445257), powstałą w podobnym czasie, co obiekt z Metropolitan Muzeum; haftowaną tapiserię będącą fragmentem dekoracji łoża z muzeum Cooper Hevitt (nr kat. 18392617 ), oraz publikację Cabinet of Natural Curiosities Albertusa Seby¹.

1Albertus Seba Cabinet of Natural Curiosities Amsterdam 1734

Kamizelka frakowa z haftowanymi motywami owadów ok. 1790

Cooper Hevitt (nr kat.18445257)

Korzystając z przedstawień owadów w wymienionych źródłach, uzupełniłam brakujący fragment dekoracji bordiury biegnącej wzdłuż otwarcia z przodu i wzdłuż dolnej krawędzi, oraz na kołnierzu. Dokonałam również zmian w wykończeniu dekoracji. Szlak brzeżny w kamizelce z Metropolitan Museum tworzą czarne kółeczka, jednak jakość zdjęć dostępna w galerii online muzeum jest zbyt niska, żeby określić jaką techniką zostały wykonane. Czy są ne haftowane nicią, czy też są połączeniem cekin i haftu albo tekturowych kółeczek obleczonych jedwabiem. Zrezygnowałam zatem z tego elementu i zastąpiłam go najbardziej klasyczną obrzeżyną stosowaną w większości haftowanych kamizelek i habit, tj. prostą linią w dwóch tonach kolor pasującego do palety barw występujących w głównej dekoracji. Podobnie postąpiłam w przypadku guziczków dopasowując je stylistycznie do nowej obrzeżyny.

Do wykonania rekonstrukcji kamizelki użyłam tkaniny jedwabnej o splocie kostkowym, płótna naturalnego, niebielonego, oraz zabytkowych, jedwabnych nici, ręcznie robionych i farbowanych naturalnymi barwnikami. Dekoracja hafciarska jest wykonana ręcznie. Kamizelka jest szyta ręcznie.

portugalska tapiseria haftowana w motywy owadów, zwierząt i roślin. Prawdopodobnie fragment kompletu stanowiącego dokraję łoża, lub ścian. I połowa XVIII wieku.

Cooper Hevitt (nr kat. 18392617)

Co ciekawe oba obiekty, mimo że powstały w rożnym czasie (początek i koniec XVIII wieku) i w oddalonych od siebie ośrodkach (Portugalnia i Francja), mają wiele bardzo podobnych motywów, co może świadczyć o korzystaniu przez hafciarzy z tych samych, szeroko wówczas dostępnych publikacji entomologicznych jako wzorników.

wybrane detale z mojej rekonstrukcji: